شرایط و راه های استجابت دعا  
چراگاهی اوقات هر چه خدا رو صدا می زنیم حسّ می کنیم صدای ما را نمی شنود؟ گروهی می گویند؛ ما فلان دعا  را خواندیم و حاجت گرفتیم، ولی من هر کدام را امتحان کردم جواب نداد. حتّی دعا هایی در مورد مسایل غیر دنیایی، حتّی در رابطه با خود خدا اما دریغ از یک اشاره و یک جواب. من بدم ولی خدای من که از این حرف ها بزرگ تر است. این هارو می دانم ولی علت جواب نگرفتنم را نمی دانم؟ حس می کنم صدایم به او نمی رسد کمکم کنید تا شاید روحیه بگیرم گاهی اوقات از خودم متنفر می شوم.

 ادعونی استجب لکم؛شرایط دعا,راه های استجابت دعا,دعا,ادعونی استجب لکم؛

نکته اصلی پاسخ، با دقّت در این آیه قرآن روشن می شود: «بخوانید مرا تا اجابت کنم شما را ...»[1] در آیه علاوه بر این که دعا از جنبۀ مقدمی و برای رسیدن به مقصود و حاجت، مورد توجه قرار گرفته است (ادعونی استجب لکم؛ بخوانید مرا تا اجابت کنم شما را ...)، از جنبۀ ذی المقدمی نیز لحاظ شده است (انّ الّذین یستکبرون عن عبادتی ...). یعنی؛ دعا  هم طلب است و هم مطلوب (چه مستجاب شود و چه نشود، مطلوب است)، هم وسیله است و هم غایت ، هم مقدمه است و هم نتیجه و هدف. و سرّ اصرار و تاکید روایات هم در همین نکته نهفته است[2]. به عبارت دیگر؛ فلسفه و هدف اولی دعا کردن، خود دعا کردن و زنده نگه داشتن حالت دعا  است و اگر کسی توفیق دعا کردن پیدا کرد باید مطمئن باشد که مورد عنایت خدا قرار گرفته و در حقیقت خواستۀ اصلی او که مناجات، سخن گفتن و ارتباط با خدا بوده به دست آمده است اما دریافت خواستۀ مورد نظر، هدفِ در مرتبۀ دوم است که برای به اجابت رسیدن آن باید شرایطی را در نظر داشت و رعایت کرد؛ از جمله این که:

1. انسان از خدا چیزی را بخواهد که، حرام نباشد، یا به ضرر دیگران نباشد و یا ...
2. هم چنین دعا یی که در روایات و آیات، سفارش فراوان به آن شده، دعا  و درخواست در بارۀ حاجات و حوایج معنوی است. مانند درخواست توفیق برای اطاعت اوامر الاهی و ترک محرمات، و دعا  برای جامعۀ اسلامی و مؤمنان و ... .
3. اگر چه آموزه های دینی به ما می گوید در امور کوچک و بزرگ دعا  کنیم و در دعا  اصرار و پی گیری داشته باشیم، ولی برای تشخیص صلاح و مصلحت در دعا  باید، به این نکته توجه کرد که دعا  نیز امری قانون مند است، لذا نباید با قوانین تشریعی و تکوینی پروردگار در تعارض باشد.
4. در حصول نتیجه هم نباید شتاب کرد، و باید استجابت را از جهت زمان به خدا واگذار نمود، تا آنچه مصلحت است عمل نماید.[3]
5. از طرفی نیز اموری نظیر «ذکر صلوات در ابتدا و انتهای هر دعا ، مراقبت از قلب در برابر وسوسه های شیطان، قطع امید از غیر خدا و تنها تکیه نمودن بر او» به استجابت دعا کمک می کنند.

انسانی که در همۀ امور ذاتاً فقیر و محتاج به وجود بی نیاز خدا است بدون تردید، دعا  کردن در همه شرایط، در صورت اجابت و یا عدم اجابت آن به نفع انسان است؛ زیرا اگر دعا  به زبان استعداد باشد، دست رد به سینۀ سائل نمی‏خورد و دعا یش پذیرفته خواهد شد. از آن جهت که فیض خداوند کامل و فوق کمال است و اگر پذیرنده، استعداد پذیرش فیض را داشته باشد، فیض الهی از خزینه‏هایی که پایان ندارد و کمبودی در آنها ایجاد نمی‏شود، بر او افاضه خواهد شد. چگونه می توان از درگاه چنین خدایی ناامید و مأیوس شد؟ خداوندی که نگاه لطف و رحمتش عالم گیر است،دعا و مناجات و توبه و بازگشت، را عمومیت بخشیده و همۀ انسان ها را به درگاه خویش فراخوانده است. چنانچه می‏فرماید: «ای بندگان من که بر خود ستم و اسراف کرده‏اید از رحمت خدا نا امید نشوید».[4] به علاوه، صفت یأس و ناامیدی از رحمت خدا، از جمله بزرگترین گناه و کفران الهی محسوب شده و موجبات محرومیت و هلاکت ابدی انسان را فراهم می سازد. و باز می‏فرماید: «کیست که ناامید از رحمت خدا شود، مگر گمراهان و اهل ضلالت».[5] بلکه از بعضی آیات معلوم می‏شود که: «مأیوس نمی‏شوند از رحمت خدا مگر کفار.»[6] پس هیچگاه نباید از توسل و دعا به درگاه الهی ناامید و مأیوس شد.[7]

پانوشت:
[1] مؤمن،60؛"وَ قالَ رَبُّکُمُ ادْعُونی‏ أَسْتَجِبْ لَکُمْ إِنَّ الَّذینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتی‏ سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرین" پروردگار شما گفته است: «مرا بخوانید تا (دعا ی) شما را بپذیرم! کسانی که از عبادت من تکبّر می‏ورزند به زودی با ذلّت وارد دوزخ می‏شوند!».‏
[2] برای آگاهی بیشتر، نک: مطهری، مرتضی، بیست گفتار، ص226-237. اقتباس از سؤال 721 (سایت: 746)، نمایه: نحوه و چگونگی تشخیص مصلحت در دعا .
[3] اقتباس ازنمایه: نحوه و چگونگی تشخیص مصلحت در دعا ، سؤال 721 (سایت: 746).
[4] «یا عِبادیَ الَّذینَ اسْرَفُوا عَلی انْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ»، زمر: 53.
[5] «وَ مَنْ یَقْنَطُ مِنْ رَحْمَةِ رَبِّهِ الا الضَّالُّونَ»، حجر: 56.
[6] «لا یَیْأَسُ مِنْ رَوْحِ اللَّهِ الا الْقَوْمُ الْکافِرُونَ»، یوسف: 87.
[7] برای آگاهی بیشتر، نک:نحوه و چگونگی تشخیص مصلحت در دعا ،سؤال721(سایت:764)و شرایط استجابت حتمی دعا ،سؤال197(سایت:983)و استجابت دعا ی گناه کاران،سؤال 1379(سایت: 1412).

منابع:
پایگاه اسلام کوئست
http://www.hawzah.net