http://feraghat90.blogfa.com/post-1198.aspx

معنا و ماهیت حقیقی شب قدر چیست؟
«قدر» در لغت به معنای اندازه و اندازه گیری است.(1) «تقدیر» نیز به معنای اندازه گیری و تعیین است.(2) اما معنای اصطلاحی«قدر»، عبارت است از ویژگی هستی و وجود هر چیز و چگونگی آفرینش آن(3) به عبارت دیگر، اندازه و محدوده وجودی هر چیز،«قدر» نام دارد.(4) بنابر دیدگاه حکمت الهی، در نظام آفرینش، هر چیزی اندازه ای خاص دارد و هیچ چیزی بی حساب و کتاب نیست.جهان حساب و کتاب دارد و بر اساس نظم ریاضی تنظیم شده، گذشته، حال و آینده آن با هم ارتباط دارند. استاد مطهری در تعریف قدر می فرماید:«... قدر به معنای اندازه و تعیین است ... حوادث جهان ... از آن جهت که حدود و اندازه و موقعیت مکانی و زمانی آنها تعیین شده است، مقدور به تقدیر الهی است»(5).پس در یک کلام،«قدر» به معنای ویژگی های طبیعی و جسمانی چیزهاست که شامل شکل حدود، طول، عرض و موقعیت های مکانی و زمانی آنها می گردد و تمام موجودات مادی و طبیعی را در بر می گیرد. این معنا از روایات استفاده می شود؛ چنان که در روایتی از امام رضا(ع) پرسیده شد: معنای قدر چیست؟ امام(ع) فرمود:«تقدیر الشی ء، طوله و عرضه» ؛«اندازه گیری هر چیز اعم از طول و عرض آن است»(6) و در روایت دیگر، این امام بزرگوار در معنای قدر فرمود:«اندازه هر چیز اعم از طول وعرض و بقای آن است».(7)

بنابراین، معنای تقدیر الهی این است که در جهان مادی، آفریده ها از حیث هستی و آثار و و یژگی هایشان محدوده ای خاص دارند.این محدوده با اموری خاص مرتبط است؛ اموری که علت ها و شرایط آنها هستند و به دلیل اختلاف علل و شرایط، هستی، آثار و ویژگی های موجودات مادی نیز متفاوت است.هر موجود مادی به وسیله قالب هایی از داخل و خارج، اندازه گیری و قالب گیری می شود.این قالب، حدود، یعنی طول، عرض، شکل، رنگ، موقعیت مکانی و زمانی و سایر عوارض و ویژگی های مادی آن به شمار می آید.پس معنای تقدیر الهی در موجودات مادی، یعنی هدایت آنها به سوی مسیر هستی شان است که برای آنها مقدر گردیده است و در آن قالب گیری شده اند.(8) اما تعبیر فلسفی قدر، اصل علیت است.«اصل علیت همان پیوند ضروری و قطعی حوادث با یکدیگر و این که هر حادثه ای تحتم و قطعیت ضروری و قطعی خود و نیز تقدر و خصوصیات وجودی خود را از امری یا اموری مقدم بر خود گرفته است.(9) اصل علیت عمومی و نظام اسباب و مسببات بر جهان و جمیع وقایع و حوادث جهان حکم فرماست و هر حادثی، ضرورت و قطعیت وجود خود و نیز شکل و خصوصیت زمانی و مکانی و سایر خصوصیات وجودی اش را از علل متقدمه خود کسب کرده است و یک پیوندناگسستی میان گذشته و حال و استقبال میان هر موجودی و علل متقدمه او هست».(10) اما علل موجودات مادی ترکیبی، فاعل و ماده و شرایط و عدم مانع است که هر یک تاثیر خاص بر آن دارند و مجموع این تاثیرها، قالب وجودی خاصی را شکل می دهند.اگر تمام این علل و شرایط و عدم مانع، کنار هم گرد آیند، علت تامه ساخته می شود و معلول خود را ضرورت و وجود می دهد که از آن در متون دینی به«قضای الهی» تعبیر می شود.اما هر موجودی با توجه به علل و شرایط خود قالبی خاص دارد که عوارض و ویژگی های وجودی اش را می سازد و در متون دینی از آن به«قدر الهی» تعبیر می شود.

با روشن شدن معنای قدر، امکان فهم حقیقت شب قدر نیز میسر می شود.شب قدر شبی است که همه مقدرات تقدیر می گردد و قالب معین و اندازه خاص هر پدیده، روشن و اندازه گیری می شود.به عبارت روشن تر، شب قدر یکی از شب های دهه آخر ماه رمضان است.طبق روایات ما، یکی از شب های نوزدهم یا بیست و یکم و به احتمال زیادتر، بیست و سوم ماه مبارک رمضان، است.(11) در این شب - که شب نزول قرآن به شمار می آید - امور خیر و شر مردم و ولادت، مرگ، روزی، حج، طاعت، گناه و خلاصه هر حادثه ای که در طول سال واقع می شود، تقدیر می گردد.(12) شب قدر همیشه و هر سال تکرار می شود.عبادت در آن شب، فضیلت فراوان دارد و در نیکویی سرنوشت یک ساله بسیار مؤثر است.(13) در این شب تمام حوادث سال آینده به امام هر زمان ارائه می شود و وی از سرنوشت خود و دیگران با خبر می گردد.امام باقر(ع) می فرماید:«انه ینزل فی لیلة القدر الی ولی الامر تفسیر الامور سنة سنة، یؤمر فی امر نفسه بکذا و کذا و فی امر الناس بکذا و کذا؛ در شب قدر به ولی امر(امام هر زمان) تفسیر کارها و حوادث نازل می شود و وی درباره خویش و دیگر مردمان مامور به دستورهایی می شود».(14) پس شب قدر شبی است که:

1.قرآن در آن نازل شده است.
2.حوادث سال آینده در آن تقدیر می شود.
3.این حوادث بر امام زمان - روحی فداه - عرضه و آن حضرت مامور به کارهایی می گردد.

http://feraghat90.blogfa.com/post-1196.aspx

بنابراین، می توان گفت شب قدر، شب تقدیر و شب اندازه گیری و شب تعیین حوادث جهان ماده است. این مطلب مطابق آیات قرآنی نیز می باشد؛ زیرا در آیه 185 سوره مبارکه«بقره» می فرماید:«شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِيَ أُنزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِّلنَّاسِ وَبَيِّنَاتٍ مِّنَ الْهُدَى وَالْفُرْقَانِ فَمَن شَهِدَ مِنكُمُ الشَّهْرَ فَلْيَصُمْهُ وَمَن كَانَ مَرِيضًا أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِّنْ أَيَّامٍ أُخَرَ يُرِيدُ اللّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَلاَ يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ وَلِتُكْمِلُواْ الْعِدَّةَ وَلِتُكَبِّرُواْ اللّهَ عَلَى مَا هَدَاكُمْ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ؛ ماه رمضان که در آن قرآن نازل شده است».طبق این آیه، نزول قرآن(نزول دفعی) در ماه رمضان بوده است.و در آیات 1 - 5 سوره مبارکه دخان می فرماید:«حم(1) وَ الْکِتَابِ الْمُبِینِ(2) إِنَّا أَنزَلْنَهُ فىِ لَیْلَةٍ مُّبَرَکَةٍ إِنَّا کُنَّا مُنذِرِینَ(3) فِیهَا یُفْرَقُ کلُ  أَمْرٍ حَکِیمٍ(4) أَمْرًا مِّنْ عِندِنَا إِنَّا کُنَّا مُرْسِلِین (5)» (حم(1) سوگند به این کتاب روشنگر. (2) ما آن را در مبارک شبى نازل کردیم. ما بیم دهنده بوده ایم. (3) در آن شب هر فرمانى بر حسب حکمت صادر مى شود، (4) فرمانى از جانب ما. و ما همواره فرستنده آن بوده ایم.(5)» این آیه نیز تصریح دارد که نزول [دفعی] قرآن در یک شب بوده است که از آن به شب مبارک تعبیر شده است.هم چنین در سوره مبارکه قدر تصریح شده است که قرآن در شب قدر نازل شده است.پس با جمع آیات سه گانه بالا روشن می شود:

1.قرآن در ماه رمضان نازل شده است.
2.قرآن در شبی مبارک از شب های ماه مبارک رمضان نازل شده است.
3.این شب، در قرآن شب قدر نام دارد.
4.ویژگی خاص این شب بر حسب آیات سوره مبارکه دخان دو امر است:

الف.نزول قرآن.
ب.هر امر حکیمی در آن شب مبارک جدا می گردد.اما سوره مبارکه قدر که به منزله شرح و تفسیر آیات سوره مبارکه«دخان» است، شش ویژگی برای شب قدر می شمارد:

الف.شب قدر، شب نزول قرآن است(انا انزلناه فی لیلة القدر).
ب.شب قدر،  شبی ناشناخته است و این ناشناختگی به دلیل عظمت آن است(و ما ادراک ما لیلة القدر).
ج.شب قدر، از هزار ماه بهتر است.(لیلة القدر خیر من الف شهر).
د.شب قدر، ملائکه و روح با اجازه پروردگار بر قلب امام هر زمان نازل می شوند.
ه.شب قدر، شب نزول تحقّق هر امر تا طلوع فجر و نزول رحمت خاصّ خدا بر مومنان شب زنده دار است..
و.شب قدر،شب تقدیر و اندازه گیری است؛ زیرا در این سوره - که تنها پنج آیه دارد - سه بار«لیلة القدر» تکرار شده است و این نشانه اهتمام ویژه قرآن به مسئله اندازه گیری در آن شب خاص است.

مرحوم کلینی در کافی از امام باقر(ع) نقل می کند که آن حضرت در جواب معنای آیه«انا انزلناه فی لیلة مبارکة» فرمودند:«آری شب قدر، شبی است که همه ساله در ماه رمضان و در دهه آخر آن، تجدید می شود.شبی که قرآن جز در آن شب نازل نشده و آن شبی است که خدای تعالی درباره اش فرموده است:«فیها یفرق کل امر حکیم؛ در آن شب هر، امری با حکمت، متعین و ممتاز می گردد».آن گاه فرمود:«در شب قدر، هر حادثه ای که باید در طول آن سال واقع گردد، تقدیر می شود؛ خیر و شر، طاعت و معصیت و فرزندی که قرار است متولد شود یا اجلی که قرار است فرارسد یا رزقی که قرار است برسد و ...».(15) در شب قدر انسان ها برای سرنوشت خود تصمیم می گیرند و این تصمیمات مقدرات یک عمر ایشان را رقم می زند، روح و ملائکه تمامی این مقدرات را بروجود امام عصر علیه السلام نازل کرده و ایشان را در مورد مقدرات خلایق آگاه می کنند که البته با تایید امام زمان این مقدرات برای انسان به اجرا می آید.

علیّ بن ابراهیم قمّی در تفسیری درباره نزول فرشتگان و روح، در شب قدر می‌گوید: فرشتگان و روح القدس، در شب قدر، بر امام زمان(عج) نازل می‌شوند و آنچه را از مقدرات سالانه بشر، نوشته‌اند، به او تقدیم می‌دارند.و همین محدث مورد وثوق از حضرت امام باقر علیه السلام نقل کرده، که وقتی از حضرتش پرسیدند: آیا شما می‌دانید که لیلة القدر کدام شب است؟ حضرت فرمودند: چگونه ندانیم، و حال آن‌که در شب قدر فرشتگان بر گِرد ما طواف می‌کنند. (16)

امام سجّاد علیه السلام، در این باره، می‌فرماید: همانا سال به سال در شب قدر تفسیر و بیان کارها، بر ولی امر (امام زمان) فرود می‌آید. و نیز آن حضرت فرموده‌اند: ای گروه شیعه، با سوره «انا انزلناه فی لیلة القدر» با مخالفین امامت ائمه معصومین علیهم السلام مخاصمه و مباحثه (و اتمام حجت) کنید تا کامیاب و پیروز شوید، به خدا که آن سوره، پس از پیغمبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم حجت خدای تبارک و تعالی است بر مردم، و آن سوره آقای دین شماست و نهایت دانش و آگاهی ماست. ای گروه شیعه، با«حم و الکتاب المبین؛ انا انزلناه فی لیلة مبارکة انا کنا منذرین» مخاصمه و مناظره کنید، زیرا این آیات مخصوص والیان امر امامت بعد از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله است. هم چنین از رسول اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم نقل شده است، که به اصحابشان فرمودند: به شب قدر ایمان بیاورید، زیرا آن شب برای علی بن ابی‌طالب علیه السلام و یازده نفر از فرزندان او پس از من خواهد بود. شب قدر تا قیامت باقی است و در هر شب قدر هم ولی امر و صاحب امری هست که آن امر را دریافت دارد، که در زمان ما صاحب آن امر صاحب بزرگوار ما حضرت حجة‌ بن الحسن المهدی، ارواحنا فداه است و برای آن‌ که بهتر بدانیم که لیلةالقدر بیانگر مقام شامخ ولایت اهل بیت علیهم السلام و امامت آنان تا روز رستاخیز می‌باشد؛ حدیثی را هم که در بخش فضیلت‌های حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام است، ملاحظه می‌کنیم که در آن به طور کنایه از آن بانوی عظیم القدر تعبیر به لیلةالقدر شده است و آن در تفسیر فرات بن ابراهیم از حضرت صادق علیه السلام نقل شده که فرموده‌اند: «ما قرآن را در شب قدر فرو فرستادیم»، «شب قدر» فاطمه و «قدر» خداست، پس کسی که فاطمه(علیهاالسلام) را آن گونه که باید، بشناسد، شب قدر را درک کرده است. و این اشاره به مقام ولایت آن بانوی معصوم نیز دارد. و از طرفی، همان‌گونه که در شب قدر امر حق بر امام به حق فرود می‌آید، نزول‌گاه نور پاک امامان معصوم نیز وجود مقدس فاطمه زهرا علیهاالسلام است؛ که حقیقتاً هر کس آن بانو را شناخت و به عظمت مقام فرزندان معصومش و همسر مظلوم و معصومش پی‌ برد، شب قدر را درک کرده است.

سید سعید لواسانی

پی نوشت:
1.قاموس قرآن، سید علی اکبر قرشی، ج 5، ص 246 و 247.
2.همان، ص 248.
3.المیزان، سید محمد حسین طباطبایی، ج 12 ص 150 و 151.
4.همان، ج 19، ص 101.
5.انسان و سرنوشت، شهید مطهری، ص 52.
6.المحاسن البرقی، ج 1، ص 244.
7.بحار الانوار، ج 5، ص 122.
8.المیزان، ج 19، ص 101 - 103.
9.انسان و سرنوشت، ص 53.
10.همان، ص 55 و 56.
11.اقبال الاعمال، سید بن طاووس، تحقیق و تصحیح جواد قیومی اصفهانی، ج 1، ص 312 و 313 و 374 و 375.
12.الکافی، کلینی، ج 4، ص 157.
13.المراقبات، ملکی تبریزی، ص، 237 - 252.
14.الکافی، ج 1، ص 248.
15.المیزان فی تفسیر القرآن ج: 20 ص: 382؛ بحث روایی ذیل سوره مبارکه قدر.
16.امراء هستی، ص 190/ تفسیر القمی، ص 731/ علامه مجلسی، بحارالانوار، ج 97، ص 14، جز 23.

منابع:
1) پرسمان، آبان 1382، شماره 14، صفحه 14.
2) طباطبایی، محمد حسین. المیزان فی تفسیر القرآن.
3) مجلسی، محمد باقر. بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار. 1111قمری. تهران، اسلامیه.
4) رضوانی، علی اکبر. ارتباط شب قدر با امام عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف). ماهنامه موعود، ش 57.

http://feraghat90.blogfa.com/post-1190.aspxوhttp://feraghat90.blogfa.com/post-1191.aspx

عظمت ماه رمضان, ماه فرصت آشتی با خدا, ماه آشتی با خدا, فضیلت ماه رمضان

    خطبه امام علی ع در مسجد کوفه

دعای ورود به میهمانی    http://feraghat90.blogfa.com/post-1190.aspx 

http://feraghat90.blogfa.com/post-1193.aspx   ويژگى‏هاى ماه رمضان

عظمت ماه رمضان, ماه فرصت آشتی با خدا, ماه آشتی با خدا, فضیلت ماه رمضان
تغذیه صحیح در روزه داری,عظمت ماه رمضان,ماه فرصت آشتی با خدا,ماه آشتی با خدا,فضیلت ماه رمضان شب قدر, شب تقدیر و شب اندازه گیری, شب تعیین حوادث جهان ماده, حقیقت شب قدر, تغذیه صحیح در روزه داری, عظمت ماه رمضان, ماه فرصت آشتی با خدا, ماه آشتی با خدا, فضیلت ماه رمضان, ماه فرصت آشتی