شب نیمه شعبان
در آن لحظه زیبا از شب نیمه شعبان، عمر ظلمت تردید و حیرت به پایان رسید و رحمت بی پایان سبحانی از سرچشمه فیّاض ابدی به سوی برهوت عالم خاک سرازیر شد و جان های تشنه را با جام های وعده وصال تازگی بخشید. طلوع فجر نیمه شعبان در سال 255 ق مقارن بود با تجلّی بزرگ جلال و جمال الهی. در آن لحظه زمین شاهد حضور عرشیان در آسمان بود که با زمزمه آیه: «فَتبارَک اللّه اَحسن الخالقین» به تماشای زیباترین گوهر آفرینش مشغول بودند و به زمین به پاس پذیرایی از چنین مهمان عزیزی تبریک می گفتند.

غلبه اراده خدا
دوره امامت حضرت عسکری علیه السّلام از دوره های بسیار حسّاس و سخت تاریخ تشیّع است. معتمد، خلیفه عباسی، بر اساس اخباری که از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم و ائمه اطهار علیهم السّلام نقل شده بود می دانست آخرین حجت الهی، آن انتقام گیرنده از ستمگران و پناهگاه مظلومان و تحقق بخش آرزوی همه پیامبران و برقرار کننده حکومت عدالت و توحید، در خانه امام حسن عسکری علیه السّلام چشم به جهان خواهد گشود. خلیفه عباسی به منظور دست یافتن به این آخرین ذخیره الهی همواره حضرت عسکری علیه السّلام را تحت نظر داشت تا شاید بتواند از میلاد این فرزند دادگستر جلوگیری کند؛ غافل از آن که وعده الهی در سحرگاه نیمه شعبان سال 255 ق بدون این که دژخیمان کوچک ترین آگاهی یابند، در سلامت کامل دیده به جهان گشود و شجره طیبه ولایت را استمرار بخشید و بار دیگر غلبه اراده خداوند را بر تلاش های مذبوحانه ستمگران به نمایش گذاشت.

با پدر در خفا
حضرت مهدی علیه السّلام پس از تولّد حدود پنج سال در کنف حمایت پدر بزرگوارشان به صورت نهان زندگی می کردند. امام حسن عسکری علیه السّلام در این مدت علاوه بر مراقبت کامل از آن حضرت مژده زاده شدن او را به اطلاع افراد مورد اعتماد رساندند و به این وسیله جلو بسیاری از اختلافاتی را که پس از شهادت امام یازدهم علیه السّلام امت اسلامی را تهدید می کرد، با کمال دقّت گرفتند و گذشته از آن زمینه را برای تحمّل دوره غیب ولی اللّه اعظم فراهم ساختند. آن حضرت توطئه رواج یأس در بین پیروان اهل بیت علیهم السّلام را ـ که با سرمایه گذاری های عظیم فکری و اقتصادی خلفای جور در حال گسترش بود ـ با شکست مواجه ساختند و به تمام شبهات و تشکیکات حساب شده دشمن ـ که با هدف ضربه زدن به اساس نظام اعتقادی پیروان اهل بیت علیهم السّلام مطرح می شد ـ جواب های کامل و کافی دادند.

تقویت امید به پیروزی
گرچه پس از میلاد امام زمان علیه السّلام در نتیجه بعضی مصالح و نیز خطرهایی که وجود داشت، مردم از مشاهده وجود گران مایه آخرین حجّت معصوم الهی محروم بودند، اما با اطلاع یافتن از تولّد منجی عالم، گل امید در دل های شیفته تمام مستضعفان عالم و پیروان حقیقت و راستی شکوفا شد و آنان با قوّت قلب بیش تر به انتظار ظهور دادگستر جهانی به پاسبانی حریم دل نشستند و به آماده سازی زمینه های ظهور مشغول شدند.

انتظار
پیروان ادیان در این عقیده مشترکند که در یک دوره بحرانی و تاریک از ظلم و تعدی انسان های مستکبر و بیدادگر، نجات دهنده بزرگ جهانی ظهور خواهد کرد و اوضاع نابسامان جهانی را اصلاح خواهد کرد. امید به تحقّق این واقعه بزرگ نیروهای افراد را از رکود باز می دارد و آنان را از یأس رهایی می بخشد. علی بن ابی طالب علیه السّلام به پیروان خود سفارش می کنند: «در انتظار فرج قائم آل محمد باشید و از رحمت خدا ناامید نشوید. به درستی که نیکوترین اعمال در پیشگاه خداوند متعال در حال انتظار به سر بردن است».

انسان منتظر
وقتی انتظار حرکت آفرین شد انسان منتظر نمی تواند به بهانه انتظار به گوشه خلوت پناهنده شود. انسان منتظر چون شیفته قیام رهبر معصوم خویش است، همواره در حال آمادگی به سر می برد و به میزان دل بستگی که به امام خود دارد در راه کسب تقوا و پاکی و فضیلت های والای اخلاقی و الهی می کوشد تا در لحظه صدور فرمان ظهور از ناحیه خداوند متعال، از آمادگی لازم برای یاری مولایش برخوردار باشد. او می داند کسی که غرق در شهوات است و همواره راه باطل می پوید، نمی تواند خود را منتظر ظهور حقّ بداند. منتظر واقعی هرگز از رفتار اصلاحی و گسترش پاکی و جلوگیری از شیوع گناه و فساد و بی عدالتی غفلت نمی کند.

جامعه منتظر
جامعه منتظر هرگز تن به ستم نمی دهد و حضور بی عدالتی و فساد و نابسامانی را برنمی تابد. جامعه منتظر در اوج قدرت و طغیان مستکبران، بدون ترسیدن از قدرت پوشالی آنها، در مقابل بیدادگری ها می ایستد و درس شهامت و شهادت را به انسان ها می آموزد و سرانجام جامعه منتظر جامعه ای است که عزت را در سخت ترین اوضاع و با بذل عزیزترین و گران قدرترین سرمایه های خود حفظ می کند و در راه تعالی اخلاق و معنویت و آزادی از قید و بند عبودیت هواهای نفسانی از هیچ کوششی دریغ نمی ورزد و تلاش می کند تا زمینه نجات تمام انسان های دربند قدرت های ستم پیشه فراهم گردد، تا همه بندگان خدا از تاریکی عبادت بت های گم راه کننده به روشنایی سعادت دست یابند.

زمان ظهور خورشید
گرچه برای ظهور امام زمان علیه السّلام وقت خاصی در سخنان اهل بیت علیه السّلام ذکر نشده و حتی کسانی را که برای ظهور وقت تعیین می کنند، دروغ گو خوانده اند، با این همه از طریق ذکر نشانه های بسیاری، به موعد ظهور اشاره های بسیار گویایی شده است. امام صادق علیه السّلام در ضمن روایتی، به یکی از یاران خود حدود پنجاه علامت از علامت های زمان ظهور را بیان می کنند. حضرت می فرماید:«هنگامی که ببینی ستم همه جا را فرا گرفته است، اهل باطل بر اهل حقّ پیشی گرفته اند کوچک ترها برای بزرگ ترها احترام قائل نمی شوند، مدح و چاپلوسی فراوان، و پیوند خویشاوندی بریده شده، همسایه همسایه خود را از ترس زبانش و آزارش احترام می کند. مردم از کسی طرف داری می کنند که پیروز است، آنهایی که دنبال حلال هستند نکوهش می شوند ولی آنها که دنبال حرام هستند مدح می شوند و کسی که امر به معروف می کند به او می گویند این کار وظیفه تو نیست...، در چنین اوضاعی مراقب خویش باش و از خدا نجات بخواه که به راستی زمان فرج فرا رسیده است».

شناساندن امام زمان علیه السّلام
اگر مفهوم انتظار را چشم داشت ظهور و درخواست حاکمیت احکام الهی بدانیم، واضح است که لازمه منتظر واقعی بودن علاوه بر ایمان به ظهور، عمل به وظایفی است که بر عهده تک تک افراد در دوره غیبت نهاده شده است. از جمله این وظایف، گذشته از شناخت امام زمان علیه السّلام، شناساندن آن حضرت به سایر مردم است تا در دوران سخت غیبت از ناامیدی نجات پیدا کنند و با ایمان به نصرت الهی و اعتماد به امدادهای غیبی و توجّهات خاصّ آخرین حجت الهی، به فراهم کردن زمینه ظهور بپردازد. حضرت امام حسن عسکری علیه السّلام می فرمایند: «هرکه بمیرد و امام زمانش را نشناسد، به مرگ جاهلیت از دنیا رفته است».

خدمت به امام مهدی علیه السّلام
روزی یکی از یاران امام صادق علیه السّلام از آن حضرت سؤال کرد: یابن رسول اللّه، آیا قائم آل محمد صلی الله علیه و آله وسلم که بشارت ظهور او را می دهید، تولد یافته است؟ حضرت فرمودند: «نه، او هنوز به دنیا نیامده است. اگر او را درک می کردم تمامی روزهای عمرم را در خدمت او سپری می ساختم».از همین حدیث و احادیث نظیر آن به خوبی معلوم می شود که خدمت به امام عصر(عج) از برترین عبادت ها و محبوب ترین کارهاست؛ چرا که حضرت صادق علیه السّلام خدمت به آن حجت الهی را بر تمام کارهای دیگر ترجیح می دهند. البته باید توجّه داشت که خدمت به آن حضرت در دوران سخت غیبت، از طریق عمل به وظایف دینی و پاسداری از آیین اسلام و رسیدگی به سلامت اخلاقی و اعتقادی مردم و زمینه سازی مقدمات ظهور و مبارزه با دشمنان عملی می گردد که نباید از آنها غافل بود.

صبر در برابر دشمنان
دشمنان به منظور به یأس دچار ساختن آحاد جامعه اسلامی از طرق مختلف به مبارزه با فرهنگ مهدویّت برمی خیزند؛ به عنوان مثال گاهی وجود او را انکار می کنند یا با انواع تهمت ها افراد ناآگاه جامعه اسلامی را با انواع شبهات روبرو می سازند... در چنین اوضاعی از جمله وظایف افراد جامعه اسلامی شکیبایی و دفع شبهات دشمنان است. این کار به اندازه ای اهمیّت دارد که امام حسین علیه السّلام از آن با عنوان جهاد در رکاب پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم یاد می کنند. آن حضرت در روایتی می فرمایند: «خداوند به واسطه قائم آل محمد صلی الله علیه و آله وسلم زمین را پر از داد خواهد ساخت. گرچه مشرکان این کار را نپسندند. او را غیبتی است که عده ای در آن از دین خدا بر می گردند و گروهی در دین خدا پایداری می کنند و در نتیجه مورد آزار دشمنان قرار می گیرند. بدانید هرکس در آن دوره سخت در مقابل آزار دشمنان شکیبا باشد، همانند کسی است که با شمشیر در خدمت رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله وسلم به جهاد می پردازد».

همدلی در کمک به امام زمان علیه السّلام
از جمله شروط ظهور همدلی و وحدت قلبی پیروان آن حضرت است. بر این اساس یکی از مسئولیت های بزرگ آحاد جامعه اسلامی فراهم نمودن زمینه همدلی و هماهنگی مردم با یکدیگر است. در زمان انبیای پیشین نیز وقتی پیامبری در نتیجه تشتت آرای پیروانشان به دستور الهی غیبت بر می گزیدند، تا مردم به هم نوایی و وحدت فکری و اعتقادی نمی رسید درخواست بازگشت پیامبرشان به مرحله اجابت نمی رسید. حضرت مهدی علیه السّلام در توقیعی خطاب به شیخ مفید رحمه الله در این باره می فرمایند: «اگر شیعیان ما در راه وفا به پیمانی که بر دوش دارند همدل و متحد بودند، موضوع دیدار ما با ایشان به تأخیر نمی افتاد و سعادت دیدار ما برای آنان زودتر حاصل می شد. بنابراین تنها چیزی که ما را از ایشان دور می سازد رفتارهای ناپسند خود آنان است...».

مرزبانی از دین
بدون تردید در دوران غیبت یکی از وظایف مهم، مردم، پاسداری از احکام و ارزش های الهی است؛ چرا که دشمنان در چنین زمانی فرصت را غنیمت دانسته، از راه های مختلف به ویران کردن اساس نظام اعتقادی و اخلاقی و ارزشی اسلام مشغول می شوند تا از طریق به کنار راندن احکام الهی، زمینه دست یابی به اهداف شیطانی خویش را فراهم سازند. بر این اساس منتظران واقعی حجّت الهی نه تنها از حقّ غفلت ندارند، بلکه موظّفند با تمام وجود به دفاع از آرمان ها بپردازند و امّت اسلامی را از دچار شدن به تردید و تشتّت آرا بازدارند. واضح است که در این مورد عمده مسئولیت متوجّه اندیشمندان آگاه و متعهد است، امام هادی علیه السّلام در این باره می فرمایند: «اگر پس از غیبت قائم علیه السّلام عالمانی نباشند که مردم را به سوی او دعوت می کنند و با برهان های روشن از دین دفاع نمایند، بندگان ناتوان خدا از دام های شیطان و دشمنان رهایی پیدا نمی کنند».

چنگ زدن به دامن اهل بیت علیهم السّلام
در دوره ای که در نتیجه توطئه های دشمنان تشخیص کار درست و راه مستقیم سخت می شود، دست یابی به سعادت واقعی جز از طریق تمسّک به کتاب خدا امکان پذیر نخواهد بود و صد البتّه فهمیدن کتاب خدا و توشه گرفتن از آیه: های نورانی آن جز از طریق زانو زدن در حضور عالمان به تأویل قرآن و اهل ذکر میسر نیست. لذا امام موسی بن جعفر علیه السّلام فرمودند: «خوشا به حال آنانی که در غیبت قائم ما به ریسمان ولایت ما چنگ می زنند و در دوستی با ما و در مخالفت با دشمنان ما پابرجا هستند. آنها از ما و ما از آنهاییم». بنابراین دوستدار سعادت، در صورتی به سر منزل مقصود دست می یابد که دست از دامن اهل بیت علیهم السّلام برندارد و رهنمودهای آنها را چراغ راه خود قرار دهد.

اخلاص و خیرخواهی
یکی از شرایط توفیق یافتن در یاری حضرت مهدی علیه السّلام داشتن اخلاص در نیّت و انگیزه شایسته در یاری امام عصر علیه السّلام است. در این باره در یکی از توقیعات صادره از ناحیه آن حضرت آمده است: «... به درستی که خداوند ما را به لطف و احسان پیوسته خویش و به بهره های انعام و کرم خود موفّق و خشنود ساخته است و ما را نیازمند یاری دیگران نساخته؛ مگر آن یاری که از سر اخلاص و خیرخواهی محض صورت بگیرد و در کاری که به عنوان یاری ما انجام می گیرد تقوای الهی و انگیزه قرب به او رعایت شده باشد».

سیره حکومتی امام مهدی علیه السّلام
در توصیف ویژگی های حکومتی امام مهدی علیه السّلام مطالب زیادی وارد شده است. برخی از روایات به ویژگی های کلی حکومت آن حضرت تصریح دارد؛ برای مثال نقل شده که آن حضرت همان گونه عمل خواهد کرد که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم عمل می کردند و تک تک احکام و ارزش های قرآن را در سرتاسر جهان حاکمیت خواهد بخشید. در برخی دیگر از روایات به نکات دقیق عملکردهای آن منجی جهانی اشاره شده است؛ به عنوان نمونه در دسته ای از روایات آمده است:«با مردم و مخصوصا توده های محروم بسیار کریمانه و با محبّت رفتار خواهد کرد؛ اما با مسئولان و کارگزاران بسیار دقیق خواهد بود و کوچک ترین تخلف آنها را بدون دلیل نخواهد پذیرفت. اموال را به صورت مساوی و به عدالت در میان همه مردم تقسیم خواهد کرد و کسی را بر کس دیگر امتیاز نخواهد داد. در داوری به قدر سرسوزنی بر کسی بیداد روا نخواهد کرد. امام زمان علیه السّلام میزان عدل را در میان مردم آن چنان مستقر خواهد ساخت که هیچ کس نتواند به دیگری ستمی روا دارد».

برنامه های امام مهدی علیه السّلام در کلام علی علیه السّلام
درباره ویژگی های حکومت امام زمان علیه السّلام و برنامه های اصلاحی و تحوّلاتی که آن حضرت در عرصه های فرهنگی و اعتقادی و اقتصادی و سیاسی و اجتماعی انجام خواهد داد، مطالب فراوانی در سخنان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم و ائمه اطهار علیهم السّلام وجود دارد. بر اساس روایات، در زمان حکومت آن حضرت زمین و آسمان برکات خود را بر بندگان خدا ارزانی خواهد داشت و عدل در سرتاسر جهان استقرار خواهد یافت. امنیت و صلح حاکمیت پیدا خواهد کرد و رفاه و آسایش برای تک تک مردم فراهم خواهد شد. امام علی بن ابی طالب می فرمایند: «چون قائم آل محمد ظهور کنند هواهای نفسانی را به هدایت باز می گرداند و این هنگامی است که مردم هدایت را تابع هوا و هوس ساخته اند. آن حضرت تمام آرا و عقاید را در زمانی تابع قرآن خواهد کرد که مردم قرآن را تابع رأی خود کرده اند...».

راز و نیاز امام جعفر صادق علیه السّلام با امام زمان علیه السّلام
مولای من، غیبت تو خواب را از دیدگانم دور ساخته و زمین را با همه فراخنایش بر من تنگ و تاریک گردانیده و آرامش و آسایش را از من ربوده است. مولای من، ندیدن تو درد و رنج مرا به سختی ها و تلخ کامی های ناخوشایند و اندوه زای روزگار پیوند زده است. هنوز از یک بلا، اشک دیدگانم نخشکیده و سوز دل از زخم آن حادثه آرام نشده که رنج شدیدتر و دردناک تری بر من تاختن می آغازد و فرصت دست یافتن به آرامش را از من سلب می نماید...

درخواست یقین
خداوندا، به سبب طولانی شدن غیبت و بی خبر بودن ما از آن حضرت، یقین را از ما سلب نکن و یاد او و انتظار او و ایمان به حقّانیّت و یقین به ظهور او را از ما مگیر. [پروردگارا،] ما را از دعا کردن در حق آن حضرت و درود فرستادن بر ایشان محروم مگردان، تا طولانی شدن دوران غیبت او ما را از قیامش ناامید نسازد. خداوندا، دل های ما را در ایمان به آن حضرت قوی بدار... و ما را در اطاعت از او نیرومند ساز و در پیروی از حضرتش ثابت قدم بدار. مرا در شمار حزب او درآور و عضوی از یاورانش ساز و از جمله کسانی قرار ده که در همه احوال از کارهای او خشنودند. و این حالت را در تمام دوره زندگی و حتی در موقع مرگ از ما سلب نکن؛ به گونه ای که ما را درحالی از دنیا ببری که از شک کنندگان و یا پیمان شکنان و تکذیب کنندگان به شمار نیاییم...

بار پروردگار
خداوندا، اگر پیک مرگ در رسید و مرا نیز همانند دیگر افراد رهسپار عالم آخرت ساخت و درنتیجه، در زمان حیاتم موفق به درک زمان ظهور و قیام مصلح موعود نشدم تا به فرمان او در راه عدالت و ایمان علیه دشمنانش به جهاد برخیزم، از تو درخواست می کنم که به هنگام فرا رسیدن زمان ظهورش به من نیز اجازه حضور در رکاب آن حضرت عنایت کن تا به یاری او بشتابم و به ندای ملکوتی آن فرشته نویدبخش تو ـ که مردم سرتاسر گیتی را به ایمان به حقیقت و یاری آخرین حجّت تو فرا می خواند ـ لبّیک گویم. پروردگارا، طلعت زیبا و چهره نورانی و ستودنی قائم بر حقّ خودت را بر ما آشکار ساز تا با نگریستن به او چشمان بی رمق ما نیرو و روشنی یابد. خداوندا، ظهور او را نزدیک کن، زمینه حکومتش را فراهم نما و مرا نیز در مسیر تلاش برای حاکمیت یافتن او قرار ده... تا در پرتو یاری تو ویرانی ها ناشی از ستم را آباد سازد و دل های مرده و افسرده را حیات دوباره بخشد...

محمدمهدی عالی
 
گلبرگ /مهر 1381، شماره 34، صفحه 171 و  صفحه 208.